مقدمه

منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا)1 درگیر تحولات ژئوپلیتیک بنیادینی استکه در سطوح فرو ملی، ملی و منطقه‌ای در مقابل آن‌ها مقاومت می‌کند. این منطقه در طول قرن اخیر هرگز تا این اندازه با بی‌ثباتی و عدم اطمینان روبرو نبوده است. از اواخر 2010 «بهار عربی» یا خیزش¬های مردمی که گستره‌ی آن بخش‌های مختلف منطقه را درنوردید و ازآنجاکه محرکین آن به تحول طرفداران دموکراسی در جوامع خودشان امید بسته بودند، در این منطقه جای خود را به صحنه‌ی منازعات اندر منازعات2 داده‌اند. تنها تونسدر پاسخ به مطالبات مردمی موفق به پذیرشاصلاحات سیاسی شده‌ است. سایر کشورهای عربی هم که مستقیم یا غیرمستقیم در معرض مطالبه‌ی عمومی برای تغییر، در جستجوی آزادی‌های سیاسی و بهبود شرایط زندگی بودند،آن‌ها در حال حاضر درگیر منازعات خونین قدرت و همچنین بار دیگر تحت حکومت اقتدارگرا هستند. این تحولات در کنار رقابت‌های بین بازیگران اصلی منطقه، به ‌ویژه، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین دخالت بازیگران فرا¬ منطقه‌ای، به ‌طور خاص، ایالات‌متحده امریکا3 و روسیه (هرچند چین نقش خودش را بازی کرده است) شرایط لازم برای گروه‌های مذهبی افراطی فرو ملی و فراملی به وجود آورده است تا به ‌عنوان چالش‌های جدی برای کشورهایمنطقه و فراتر از آن قلمداد شوند. نه تنها خطوط ژئوپلیتیک عراق و سوریه تغییر کرده و لیبی و یمن جایگاه خود را به‌ عنوان دولت‌های کارآمد از دست‌ داده‌اند، بلکه همچنین روندهای فعلی حتی ظرفیت بالقوه‌ی1 تغییرات وسیع‌تر ژئوپلیتیک را هم دارند. زیرا ‌که در حال حاضر قدرت منطقه‌ای یا بین‌المللی واحدی وجود ندارد که قادر به بر عهده گرفتن رهبری با هدف ارمغان آوردن ثبات و امنیت به منطقه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا باشد و به آسیب‌پذیری منطقه در برابر افراط‌گرایی، خونریزی وسیع‌تر و فجایع بشردوستانه خاتمه دهد.
این کتاب به ‌منظور ارزیابی متغیرهای کلیدی که تا به امروز در منطقه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا سهیم بوده‌اند، برای آشنایی با مسائل دردناک، پیشرفت‌ها و چالش‌های گذار که منطقه و در واقع جهان و علی‌الخصوص غرب با آن مواجهشده‌اند،نوشته شده است.