هميشه براي نگارنده اين پژوهش در دوران تحصيل و تدريس پرسشهايي مطرح بود كه چرا ايرانيان شيعه شدند؟ و چگونه حكومت را به‌دست گرفتند؟ و چگونه بايد اين حكومت حفظ شود؟ مساله ديگر، بحث آسيب‌شناسي حكومت‌هاي ديني، چه اسلامي و چه غيراسلامي بود كه هميشه‌ذهن نگارنده را به‌خود مشغول كرده بود. لذا مصمم شدم اين پژوهش را انجام دهم. شيعيان به عنوان مجموعه بزرگي از مسلمانان در طول حيات خود در سرزمين‌هاي مختلفي چون ايران، عراق، شبه قاره هند و شمال آفريقا زندگي كرده‌اند و با وجود كار ويژه‌هاي اجتماعي خود و توجيه تئوريكي لازم در مباني عقيدتي شان براي ايجاد حكومت شيعي كه متضمن نگرش مبتني بر خاستگاه فكري شيعه و مورد حمايت فقها و نخبگان شيعه تلاش نمودند و تا اقتداري مشروع به دست آورند. هر چند حكومت‌هاي قدرتمند شيعي مانند آل بويه، مراعشه، مشعشيان، آل كيا و ... به وجود آمدند و داراي اقتدار نيز بودند و براي توسعه تفكر شيعي به لحاظ تاريخي كمك بسياري كردند، ولي تفاوت اساسي با حكومت صفويه داشتند. وجه تمايز اين حكومت‌ها با صفويه در اين بود كه عده زيادي از علما و فقها از حكومت صفويه حمايت كردند. از اين رو، در اين پژوهش برآنيم تا از دو منظر تاريخي و نظري علت عدم گسترش مرزهاي فكري و اجتماعي شيعه در ايران قبل از صفويه را بررسي نماييم. شيعيان قبل از صفويه به لحاظ تئوريكي حكومت‌هاي غير معصوم را نفي نموده و در تقسيم‌بندي سياسي خود حكومت را به عدل (= ائمه معصوم و حكام ماذون آنها) و جور (= غير معصوم و حكام غير ماذون از جانب معصومين (ع)) تقسيم كردند. با توجه به مقدمه فوق، پرسشهاي اصلي و فرعي اين پژوهش به شرح زير است:
 چه عوامل فكري و اجتماعي در ايران قبل از صفويه وجود داشت كه مانع سلطه سياسي شيعه شد؟
 آيا اقليت بودن شيعه در ساختار اجتماعي جهان اسلام و صيانت از كانون شيعه باعث شد كه شيعيان با حكام سني در نياميزند؟
 تاثير نظرات فقها در عدم تشكيل حكومتي شيعه چگونه بوده است؟
آيا رشد تصوف بين مردم ايران و شيعيان باعث شد كه شيعيان به تصفيه دروني خود بپردازند و حكومت را براي ديگران بدانند؟
 فرضيه‌هاي پژوهش به ترتيب زير است: 
- عدم وجود بستر اجتماعي مناسب و مبناي تئوريك لازم توجيه كننده حكومت در عصر غيبت، باعث ناكامي سلطه سياسي شيعه شد.
وجود دولت‌هاي سني مذهب مقتدر مانع تاسيس دولت مقتدر شيعي شد. 
توسعه تفكر تصوف در عدم توفيق شيعه در تاسيس يك دولت مبتني بر نظريه‌هاي اعتقادي شيعه موثر بوده است .
عدم توفيق بسيج اقليت شيعه توسط رهبرانشان عامل ديگري در ناكامي سلطه سياسي شيعه شد.
فرضيه رقيب در اين پژوهش چنين است: نبود مباني تئوريك لازم براي مساله حكومت در عهد غيبت مانع اصلي تشكيل حكومت شيعي در ايران بود. 
هدف پژوهش حاضر بيان مطالبي است كه حكام شيعه و انديشه شيعه را تهديد مي‌كند و راه بدست آوردن حكومت قوي و مستقل، بدون دخالت عنصر ماورائي و تقدس بخشي به عناصر مادي و حكام بر پايه مباحث ديني مورد نظر شيعيان براي همه ترسيم شود. موضوع اين پژوهش كمتر مورد توجه انديشمندان قرار گرفته است اگر چه صاحب نظران جسته و گريخته به موضوع اشاره داشته‌اند ولي كتاب و نوشته‌ي مستقلي درباره ناكامي شيعيان در سلطه سياسي قبل از صفويه در ايران نوشته نشده است. در مجموع كتابهايي كه درباره تاريخ، فقه، تصوف نوشته شده است به مساله وضعيت سياسي شيعه كمتر توجه شده است. ضرورت بحث شيعه قبل‌از صفويه براي زمان حاضر احساس مي‌شود تا خطرات و ناكامي‌هاي گذشته در عرصه سياست زمان حاضر تكرار نشود. تهديد‌هاي زمان حاضر براي سياست امروز جامعه و حكومت ما، نفوذ اخباري گري و خشونت طلبي- اسماعيليان ايران به خاطر خشونت طلبي مورد طرد مردم قرار گرفتند و مشروعيت خود را از دست دادند- انزوا طلبي مردم و رابطه حاكم و محكومي بجاي رابطه مريدي و مرادي بين سياستمداران و مردم مي‌باشد. در اين پژوهش به بررسي اين مسائل توجه خواهد شد. اميدواريم اين تحقيق بتواند مقدمه‌اي براي آسيب‌شناسي حكومت‌هاي شيعي باشد و در پژوهشهاي آينده استفاده گردد. كتابها و منابع مورد استفاده تحقيق حاضر بر اساس مطالب مورد نياز تحقيق مطالعه شده است. اكثر كتب مهم تاريخي و مراجع بزرگ تاريخي به حوادث تاريخي پرداخته‌اند و به علل ايجاد يا سقوط دولت‌ها و حوادث توجه نداشته‌اند. در اين پژوهش منابع دست اول و مراجع تاريخي و كتب مهم درباره تصوف و تشيع مورد استفاده قرار گرفته‌اند و چار چوب اصلي تحقيق براساس منابع دست اول است اما پردازش دقيق و بنيان مستحكم پژوهش بر اساس منابع دست دوم و كتب جديد مستشرقان غربي و نويسندگان خبره ايراني و اسلامي استفاده شده است. كتابهايي چون كشف المحجوب هجويري و رساله قشيريه ابوالقاسم قشيري در حيطه تصوف كتب مرجع هستند فقط به ذكر وجه تسميه و سرآمدان تصوف پرداخته‌اند و درباره علل پيدايش و رشد و تكامل تصوف توضيحي ارائه نمي‌كنند. كتابهاي كلامي ناصر خسرو-جامع الحكمتين و زادالمسافرين- درباره بستر اجتماعي و مباني تئوريك انديشه سياسي اسماعيليان مطالب در خور توجهي بيان نمي‌كنند و به اثبات عقايد كلامي اسماعيليان توجه مي‌كنند لذا در اين پژوهش كتابهاي كلامي ناصر خسرو نيز كمتر مورد استفاده قرار گرفته است و در كتب تاريخي اسماعيليان به ذكر خلفاي فاطمي و اسماعيلي توجه شده است و عملكرد اين خلفا مورد تاييد قرار مي‌گيرد. مراجع و مصادر تاريخي مانند تاريخ طبري و تاريخ كامل ابن اثير، حبيب السير و تاريخ يعقوبي و ساير مراجع و مصادر فقط به بحث صرف تاريخ حكومت‌ها توجه داشته‌اند و به جرات مي‌توان گفت مصادر و مراجع تاريخ ايران و اسلام توجهي به علل پيدايش و رشد و سقوط حكومت‌ها، مذاهب جنبشها، شخصيتها و حوادث مهم تاريخي نداشتند و در اين پژوهش براي بيان علل حوادث و تطابق سالها و قرن‌ها به اين مراجع مهم تاريخي مراجعه شده است. در اين پژوهش به عوامل روي كار آمدن تشيع يا به عبارت دقيق تر به موانع اجتماعي در سلطه سياسي شيعه قبل از صفويه در ايران توجه شده است و هيچ كدام از مصادر تاريخي به اين مطلب توجه نداشته‌اند. و نگارنده براي بيان حوادث مهم كه در روي كار آمدن تشيع تاثير مستقيم داشته‌اند به مصادر و مراجع تاريخي متنوعي رجوع كرده است. در بيشتر كتب تاريخي ضعف تحليل حوادث وجود دارد لذا محققان براي بررسي يك حادثه تاريخي به مشكل بر مي‌خورند و هميشه براي يك حادثه تاريخي علل متعدد در پيدايش و رشد و سقوط بيان مي‌شود. اميد است اين پژوهش قدم كوچكي در تحليل تاريخ سياسي و موانع سلطه سياسي شيعه قبل از صفويه در ايران باشد. كتب كلامي شيعه و سني به بررسي اختلافات جانشيني پيغمبر (ص) مي‌پردازد و از تحليل درباره سلطه سياسي جانشينان پيغمبر خودداري شده است. كتاب تجريد الاعتقاد خواجه نصير‌الدين طوسي و شرح آن كشف المراد علامه حلي به بررسي جانشيني رسول خدا (ص) توجه داشته‌اند. و به مسائل عصر غيبت و چگونگي فرمانروايي توجه نداشتند در كتب كلامي اهل سنت نيز فقط به اثبات حكومت‌ها و بر حق بودن حاكم بر اساس نظريات شورا، استخلاف، استيلا پرداخته شده است. در كتب فقهي شيعه تا دوره صفويه مساله فقه خصوصي ارجح از مساله فقه اجتماعي يا سياسي بوده است و مفاهيم سياسي و اجتماعي در فقه شيعه رشد چنداني نداشته است. و مفاهيم سياسي چون جهاد، امر به معروف و نهي از منكر، خمس و زكات به عنوان يك اصل فقهي توجه شده است. مشكل اساسي در پژوهش حاضر عدم وجود منبع مستقل است اين تحقيق شايد اولين مكتوبي است كه به وضعيت سياسي تشيع در دوره قبل از صفويه توجه دارد. اين پژوهش در پنج فصل و يك مقدمه و يك نتيجه گيري نوشته شده است. فصل اول تحقيق مباني نظري انديشه سياسي شيعه مد نظر قرار گرفته است. و در فصل دوم به حكومت‌هايي كه در سده‌هاي دهگانه اول هجري پرداخته شده است و نقش تشيع در دوره حكومت‌هاي مختلف بررسي شده است. در فصل سوم عوامل مختلفي كه در گسترش شيعه نقش داشتند بررسي مي‌شود و چگونگي رشد شيعه در آن دوران مطرح مي‌شود. فصل چهارم عوامل موثر در كاهش مشاركت سياسي شيعه در ده قرن اول هجري توجه شده است و فصل پنجم به علل رشد مشاركت سياسي در طي قرن‌هاي ششم تا دهم بررسي خواهد شد و بحث پاياني پژوهش نتيجه‌گيري است. در قسمت نتيجه گيري اين پژوهش بحث آسيب‌شناسي حكومت شيعي مطرح مي‌شود كه زمامداران را از مسائلي كه جامعه را متشنج مي‌كند و يا به ورطه سقوط مي‌كشاند آگاه مي‌كند.