کتاب های نشر مخاطب - کتاب های تخصصی حقوق و علوم سیاسی

  

کلیات روابط بین الملل

  • نوع: تالیف
  • مولف: سید جلال دهقانی فیروزآبادی
  • ناشر: نشر مخاطب
  • سال انتشار: 1395
تماس
کلیات روابط بین الملل
تاریخ ایجاد: 1395/08/13 آخرین ویرایش: 1395/08/13 بازدید: 8441

معرفی کتاب کلیات روابط بین الملل

بنيان هر دانش و رشته علمي ازجمله روابط بين‌الملل را اصول، مفروضه‌ها، مفاهيم و مقولاتي تشكيل مي‌دهد كه بدون شناخت آنها تحليل و تبيين موضوع مطالعه آن مقدور نيست. از اين رو، شناخت جهان روابط بين‌الملل و تعاملات و مناسبات بازيگران بين‌المللي در چهارچوب درس «اصول و مباني روابط بين‌الملل» براي دانشجويان رشته علوم سياسي و روابط بين‌الملل موضوعيت و ضرورت مي‌يابد. در اين درس از يك سو، اصول و مباني، رهيافت‌ها، مكاتب و قالب‌هاي فكري و فرضيه‌هاي مندرج در آنها كه دانش روابط بين‌الملل بر آن استوار است آموزش داده مي‌شود و از سوي ديگر، مفاهيم، مقولات و موضوعاتي مورد بحث قرار مي‌گيرد كه براي درك و فهم و سپس تحليل و تبيين موضوعات، پديده‌ها، فرايندها، الگوها و نتايج بين‌المللي و انگيزه‌ها، آرمان‌ها و رفتارهاي كشورها و ديگر بازيگران بين‌المللي لازم و ضروري است. بر اين اساس، درس «اصول و مباني روابط بين‌الملل» هم در صدد تعيين، توصيف و تبيين اصول و مباني دانش و رشته روابط بين‌الملل، و هم شناخت اصول حاكم بر روابط و مناسبات بازيگران بين‌المللي است. تأمين اين هدف نيز مستلزم و متضمن تبيين چرايي، چگونگي، و چيستي روابط بين‌الملل در دو سطح عملي و علمي است، به گونه‌اي كه اين درس به چرايي مطالعه روابط بين‌الملل، چگونگي و روش مطالعه آن، ماهيت و محتواي روابط بين‌الملل مي‌پردازد.
روش و شيوه مطالعه روابط بين‌الملل در اين كتاب، تركيب و تلفيقي از روش‌هاي سه گانه توصيفي ـ تاريخي، موضوعي و نظري است. به گونه‌اي كه، از يك سو، سعي مي‌شود، همانند رويكرد نظري، ماهيت، روندها، الگوها و فراگردهاي روابط بين‌الملل و عوامل و كنشگران تأثيرگذار بر آنها از منظر مهمترين رهيافت‌ها و قالب‌هاي نظري رايج در روابط بين‌الملل مورد بحث و بررسي قرار گيرد. هدف آن است كه بدون جانبداري از يك رهيافت نظري خاص، بازيگران بين‌المللي، نتايج بين‌المللي، اصول، مباني و الگوهاي كلي در روابط بين‌الملل از منظر رهيافت‌هاي مختلف توضيح داده شود. زيرا تركيبي از برداشت‌هاي علمي و تجارب اجتماعي و تاريخي بهتر مي‌تواند واقعيت‌هاي موجود درصحنه روابط بين‌الملل را تبيين نمايد. از آنجا كه اتخاذ رهيافت نظري صرف نيز متضمن خطر تجريدي و انتزاعي شدن بيش از حد مباحث است، نخست، تلاش مي‌شود از نمونه‌ها و مثال‌هاي عيني از جهان واقعي روابط بين‌الملل و پديده‌هاي بين‌المللي براي ملموس شدن مفاهيم انتزاعي استفاده شود. به سخن ديگر، تاريخ و مسائل و موضوعات جاري بين‌المللي به مثابه شواهدي است براي تبيين بهتر و بيشتر مفاهيم و ديدگاه‌هاي نظري مختلف در مورد روابط بين‌الملل. دوم، موضوعات و مسائل روابط بين‌الملل نيز از منظر هريك از رهيافت‌هاي نظري و قالب‌هاي فكري توضيح داده مي‌شود. البته سعي بر اين است كه هر يك از اين موضوعات و مقولات از منظر رهيافتي كه مناسبت بيشتري با آن دارد مورد بررسي قرار گرفته و ديدگاه‌هاي ساير رهيافت‌ها در نقد و تكميل آن طرح گردد. از اين رو، مفاهيم و موضوعات روابط بين‌الملل در اين كتاب در چهارچوب چهار رويكرد كلي به سياست جهان طرح و بررسي مي‌شوند كه عبارتند از: سياست قدرت و امنيت يا پارادايم واقع‌گرايي؛ سياست وابستگي متقابل و جهاني شدن يا پارادايم ليبراليسم؛ سياست سلطه و مقاومت يا پارادايم انتقادي؛ و سياست هنجاري و انگاره‌اي يا پارادايم سازه‌انگاري.
بر اين اساس، اين كتاب واجد چند ويژگي است. اول، همانگونه كه توضيح داده شد، اين كتاب از روش تلفيقي براي تبيين اصول و مباني روابط بين‌الملل استفاده مي‌كند. دوم، در اين كتاب سعي مي‌شود، علاوه بر توصيف و مطالعه اصول روابط بين‌الملل، در دو سطح عملي و نظري، از منظرهاي مختلف به نقد و بررسي آنها نيز پرداخته شود. سوم، به جاي تحليل روابط بين‌الملل از منظر رويكردها و چهارچوب‌هاي نظري خاص، به ويژه جريان اصلي و واقع‌گرايي، اين كتاب رويكرد تكثر‌گرا دارد. به طوري كه تا حد امكان مفاهيم، اصول و مباني روابط بين‌الملل از منظر رهيافت‌هاي نظري مختلف توضيح داده مي‌شود. افزون بر اين، تلاش مي‌شود تا اين مطالعه همراه با نقد و ارزيابي باشد تا نقاط قوت و ضعف هر يك از نظريه‌ها و رويكردها مشخص گردد. چهارم، اين كتاب سعي دارد تا به مطالعه و تبيين روابط بين‌الملل در نسبت با ايران بپردازد؛ يعني توصيف و توضيح ابعاد عملي و نظري روابط بين‌الملل در ارتباط با جمهوري اسلامي ايران. زيرا، اگر چه رويدادها و پديده‌هاي بين‌المللي كم و بيش يكسانند، ولي تأثير آنها بر كشورهاي مختلف همسان نيست. اين امر حتي باعث درك و فهم متفاوت از آنها در كشورهاي مختلف مي‌شود. ايران نيز از اين قاعده كلي مستثني نيست. از اين رو، مطالعه و تبيين روابط بين‌الملل در ايران بايد به گونه‌اي باشد كه براي دانشجوي ايراني ملموس باشد. به ويژه، چگونگي تأثيرگذاري موقعيت ژئوپليتيك ايران و ماهيت و هويت اسلامي جمهوري اسلامي بر روابط بين‌الملل را بايد مورد توجه قرار داد. بنابراين، از نمونه‌هاي عيني و تاريخي و حوادث و وقايع مرتبط با ايران براي تبيين مفاهيم و مقولاتي انتزاعي و تجريدي روابط بين‌الملل استفاده مي‌شود.
با توجه به اين توضيحات، جوهره، هدف و ضرورت مطالعه روابط بين‌الملل و قلمرو و گستره آن در دفتر اول «كليات روابط بين‌الملل (1)» توضيح داده مي‌شود. مفاهيم بنيادي لازم براي تحليل روابط بين‌الملل نيز در اين دفتر تبيين مي‌گردد. در دفتر دوم «كليات روابط بين‌الملل (2)»، زيرشاخه‌ها و گرايش‌هاي مطالعاتي مختلف در چهارچوب رشته روابط بين‌الملل بررسي و مطالعه مي‌شود. در فصل اول، روابط بين‌الملل به مثابه يك حوزه مطالعاتي در قالب جوهره اين حوزه، سير تكاملي رشته روابط بين‌الملل، گستره رشته روابط بين‌الملل و مناظره‌هاي نظري كلان توضيح داده مي‌شود. در فصل دوم سطوح تحليل، واحدهاي تحليل و بازيگران در روابط بين‌الملل مورد بحث قرار مي‌گيرند. فصل سوم، به بحث و بررسي پيرامون تحول مفاهيم بنيادي روابط بين‌الملل، مفهوم و پديده قدرت و مفهوم امنيت در روابط بين‌الملل اختصاص دارد. به گونه‌اي كه پس از مفهوم‌شناسي قدرت، انواع و عناصر قدرت، گونه‌شناسي قدرت و موازنه قدرت تبيين مي‌گردد و در بخشي ديگر مفهوم متحول امنيت، سطوح امنيت و بخش‌هاي امنيت مورد بحث قرار مي‌گيرد.
در فصل چهارم، ذيل دفتر دوم، موضوعات اصلي روابط بين‌الملل يعني جنگ و صلح در روابط بين‌الملل و مفاهيم، عوامل و انواع اين دو موضوع مورد بررسي قرار مي‌گيرد. همچنين، از آنجا كه در اثر اهميت و نقش تعيين‌كننده فرهنگ و نهادها و بازيگران فرهنگي در عرصه جهاني، زيرشاخه ديگري تحت عنوان مطالعات فرهنگي در روابط بين‌الملل شكل گرفته است، جهت آشنايي، ولو مختصر، با اين گرايش نسبتاً جديد در روابط بين‌الملل، ذيل اين فصل به بحث و بررسي اين مبحث مهم پرداخته مي‌شود. بازگشت مقتدرانه دين به روابط بين‌الملل در سال‌هاي اخير ايجاب مي‌كند كه نقش و تأثير آن نيز تبيين گردد. فصل پنجم به روندهاي اصلي در روابط بين‌الملل اختصاص دارد كه در قالب آن همكاري بين‌المللي، همگرايي منطقه‌اي و جهاني‌شدن به بحث گذارده مي‌شود. در فصل ششم سياست خارجي به عنوان يكي از مهمترين موضوعات و مسائل روابط بين‌الملل مطالعه و واكاوي مي‌شود، چون اگرچه روابط بين‌الملل و سياست خارجي مساوي و يكسان نيستند، ولي بدون فهم سياست خارجي شناخت روابط بين‌الملل نيز ممكن و كامل نخواهد بود. اين فصل به تعريف سياست خارجي از منظر رهيافت‌هاي گوناگون، منابع سياست خارجي، ابزارهاي سياست خارجي و مدل‌هاي تصميم‌گيري در سياست خارجي مي‌پردازد.
در درس «اصول و مباني روابط بين‌الملل (2)» قاعدتاً دانشجو بايد با نظريه‌هاي روابط بين‌الملل آشنا شود. اين آشنايي به دو صورت ممكن است حاصل شود. روش نخست، اختصاص يك فصل مستقل به توضيح نظريه‌هاي مختلف روابط بين‌الملل است. بسياري از متون بين‌المللي اين درس، اين روش را برگزيده‌اند. به گونه‌اي كه در اغلب آنها نظريه‌هاي روابط بين‌الملل در يك فصل توضيح داده مي‌شود. در روش دوم، نظريه‌هاي روابط بين‌الملل در هنگام مطالعه مفاهيم، مقولات و مسائل مختلف روابط بين‌الملل به فراخور موضوع طرح و تبيين مي‌شود. در اين كتاب، تلفيق دو روش انتخاب شده است. چون نگارنده بر اين باور است كه با اين شيوه بهتر مي‌توان مباحث و مفاهيم انتزاعي نظريه‌هاي روابط بين‌الملل را توضيح داد. با اين حال، هدف و انتظار اين نيست كه همه نظريه‌هاي روابط بين‌الملل به طور كامل تبيين شود. اين هدف، در مقطع كارشناسي ارشد و در درس «نظريه‌‌هاي روابط بين‌الملل» تحقق مي‌يابد. بنابراين با توجه به مراتب تحصيلي مربوط به دانشجويان كارشناسي، فصل هفتم به مرور نظريه‌هاي روابط بين‌الملل مي‌پردازد.